Ngày 27/8/2024, Uỷ ban Nhân dân Thành phố đã ban hành Quyết định số 3547/QĐ-UBND về việc công bố dịch sởi trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Tình hình dịch sởi: Dịch bệnh sởi gia tăng nhanh chóng từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2024, với tổng cộng 410 ca và 3 ca tử vong, chủ yếu ở trẻ em dưới 5 tuổi. Một tỷ lệ đáng kể các ca bệnh đến từ các trẻ em không tiêm chủng đầy đủ.
Riêng tại bệnh viện quận Gò Vấp, ghi nhận 2 ca sởi trong tháng 8, được điều trị cách ly tại nhà. Các trường hợp sốt phát ban đều được thăm khám và theo dõi kỹ lưỡng.
Vậy bệnh sởi là gì, và kế hoạch ứng phó của Thành phố Hồ Chí Minh như thế nào, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua bài viết này.
Tổng quan
Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra, thuộc họ Paramyxoviridae, chi Morbillivirus. Bệnh chủ yếu lây qua đường hô hấp thông qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với các dịch tiết mũi, miệng. Sởi thường ảnh hưởng mạnh mẽ đến trẻ em, tuy nhiên, bất kỳ ai chưa được tiêm phòng hoặc chưa từng nhiễm bệnh đều có nguy cơ mắc phải. Đây là một trong những bệnh gây tử vong hàng đầu cho trẻ em trước khi có vắc xin sởi. Các biến chứng nghiêm trọng của bệnh có thể bao gồm viêm phổi, viêm não, và tiêu chảy nặng, dẫn đến tử vong ở trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu.
Vắc xin ngừa sởi đã được phát triển từ những năm 1960 và đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc kiểm soát dịch bệnh. Tuy nhiên, sự chần chừ trong việc tiêm chủng, cùng với những đợt bùng phát gần đây tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, đã làm tăng nguy cơ tái phát bệnh. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, số ca mắc sởi đã tăng đột biến trong tháng 8 năm 2024, đòi hỏi sự quan tâm và hành động kịp thời.
Dịch tễ
Sởi từng là một bệnh phổ biến trên toàn cầu, đặc biệt ở những nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Trước khi có vắc xin, gần như mọi trẻ em đều bị mắc sởi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ năm 2000 đến 2020, nhờ vào tiêm chủng, khoảng 31 triệu ca tử vong liên quan đến sởi đã được ngăn chặn. Tuy nhiên, từ năm 2018 đến nay, tình trạng sởi có xu hướng gia tăng trở lại ở nhiều quốc gia do các chiến dịch tiêm chủng không đủ mạnh hoặc sự gián đoạn do đại dịch COVID-19.
Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ. Dù chương trình tiêm chủng quốc gia đã đưa vắc xin ngừa sởi vào từ năm 1985, các đợt bùng phát vẫn xuất hiện định kỳ, chủ yếu do một số người dân vẫn không tiêm phòng đầy đủ. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, đợt bùng dịch vào tháng 8/2024 đã ghi nhận hàng trăm ca mắc mới, chủ yếu là ở trẻ em chưa tiêm chủng hoặc không đủ liều.
Các loại vắc xin ngừa Sởi
Có hai loại vắc xin ngừa sởi chính được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới:
Vắc xin sống giảm động lực
Đây là loại vắc xin sởi được sử dụng phổ biến nhất, trong đó virus sởi đã được giảm độc lực nhưng vẫn giữ nguyên khả năng kích thích đáp ứng miễn dịch. Vắc xin sống giảm động lực thường được sử dụng trong các loại vắc xin kết hợp như MMR (sởi, quai bị, rubella) hoặc MMRV (sởi, quai bị, rubella, thủy đậu).
Cơ chế hoạt động của vắc xin sống giảm động lực dựa trên việc tạo ra một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và lâu dài bằng cách mô phỏng nhiễm trùng tự nhiên. Sau khi tiêm, cơ thể nhận diện virus giảm động lực và tạo ra các kháng thể chống lại virus sởi. Khi người được tiêm phòng tiếp xúc với virus sởi thật, hệ miễn dịch sẽ nhanh chóng phản ứng và tiêu diệt virus trước khi gây bệnh.
Vắc xin bất hoạt
Loại vắc xin này chứa virus đã bị giết chết và không còn khả năng gây bệnh. Tuy nhiên, loại vắc xin này không còn được sử dụng phổ biến do nó không cung cấp khả năng miễn dịch mạnh và lâu dài như vắc xin sống giảm động lực. Hơn nữa, người được tiêm vắc xin bất hoạt cần tiêm nhiều liều để đạt hiệu quả.
Các khuyến cáo mới nhất hiện nay
Hiện nay, WHO và các tổ chức y tế quốc tế đưa ra nhiều khuyến cáo liên quan đến vắc xin sởi và tiêm chủng, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả phòng chống bệnh:
Tiêm chủng đúng lịch
Tại Việt Nam, Bộ Y tế khuyến cáo các trẻ em nên tiêm phòng vắc xin MMR ở hai thời điểm quan trọng: mũi đầu tiên vào lúc 9 tháng tuổi và mũi nhắc lại khi trẻ đủ 18 tháng tuổi. Nếu trẻ không tiêm đủ các liều này, nguy cơ mắc sởi và gặp biến chứng sẽ tăng lên.
Tiêm nhắc lại cho người lớn
Những người lớn chưa từng tiêm phòng hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng nên được tiêm nhắc lại. Các đối tượng có nguy cơ cao như nhân viên y tế, người làm việc trong các môi trường đông người cần được tiêm phòng đầy đủ để ngăn chặn sự lây lan của virus sởi.
Đảm bảo tỷ lệ tiêm chủng cao
Để đạt miễn dịch cộng đồng và ngăn ngừa bùng phát dịch, ít nhất 95% dân số cần được tiêm phòng sởi. Điều này đặc biệt quan trọng ở những khu vực có nguy cơ cao như Thành phố Hồ Chí Minh, nơi mật độ dân số đông và điều kiện sống dễ tạo điều kiện cho sự lây lan của bệnh.
Quản lý dịch bùng phát
Khi xuất hiện đợt bùng phát, các biện pháp phòng ngừa bổ sung cần được thực hiện ngay, bao gồm tăng cường tiêm phòng, cách ly người bệnh, và giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của tiêm chủng. Điều này giúp hạn chế tối đa sự lây lan của virus và giảm thiểu số ca mắc.
An toàn của vắc xin
Dù vắc xin ngừa sởi đã chứng minh được hiệu quả và tính an toàn qua hàng triệu liều tiêm, vẫn tồn tại một số lo ngại về tác dụng phụ. Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học đã cho thấy vắc xin sởi không liên quan đến bệnh tự kỷ, một trong những quan niệm sai lầm phổ biến gây ra sự chần chừ trong tiêm chủng.
Kế hoạch ứng phó tại thành phố Hồ Chí Minh
- Tình hình dịch sởi: Dịch bệnh sởi gia tăng nhanh chóng từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2024, với tổng cộng 410 ca và 3 ca tử vong, chủ yếu ở trẻ em dưới 5 tuổi. Một tỷ lệ đáng kể các ca bệnh đến từ các trẻ em không tiêm chủng đầy đủ.
- Kế hoạch ứng phó: Thành phố đã triển khai nhiều biện pháp, bao gồm tăng cường tiêm chủng, giám sát dịch bệnh tại cộng đồng và các cơ sở giáo dục, và triển khai các chiến dịch tiêm chủng bổ sung cho trẻ em từ 1 đến 5 tuổi.
- Công tác truyền thông: Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe, huy động mạng lưới cộng tác viên và các cơ quan liên quan để đảm bảo việc phát hiện sớm và tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em.
- Truyền thông: Tại các trường học, các cơ sở y tế, và trên các phương tiện truyền thông, chiến dịch tiêm vắc xin được đẩy mạnh bằng việc sử dụng băng rôn, áp phích, truyền thông qua mạng xã hội và các nhóm chat của phụ huynh học sinh. Ngoài ra, các cơ sở y tế cũng tăng cường tư vấn tiêm phòng cho trẻ em và gia đình.
- Giám sát và công bố hết dịch: Các biện pháp giám sát ca bệnh và tiêm chủng được triển khai chặt chẽ tại cộng đồng và các cơ sở y tế. Điều kiện để công bố hết dịch bao gồm 21 ngày không có ca mắc mới, và đảm bảo đã hoàn tất các chiến dịch tiêm chủng, xử lý ca bệnh và ổ dịch. Thủ tục công bố hết dịch sẽ do Sở Y tế báo cáo và trình Ủy ban Nhân dân thành phố.
Kế hoạch ứng phó tại Bệnh viện quận Gò Vấp
Theo chỉ đạo của Sở y tế Thành phố, Uỷ ban Nhân Dân quận Gò Vấp, Ban Giám đốc cùng toàn thể nhân viên Bệnh viện quận Gò Vấp ra sức thực hiện quyết liệt các hành động cụ thể sau:
1. Tăng cường tiêm chủng vắc-xin Sởi cho trẻ em và người chưa được tiêm đầy đủ.
2. Giám sát chặt chẽ các ca bệnh và thực hiện cách ly khi cần thiết.
3. Tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về cách phòng ngừa và nhận biết bệnh Sởi.
4. Chuẩn bị đầy đủ thuốc men, vật tư y tế để điều trị và chăm sóc bệnh nhân.
5. Tăng cường vệ sinh môi trường, khử trùng các khu vực công cộng.
Để có thông tin chính xác và cập nhật nhất về kế hoạch chống dịch Sởi của quận Gò Vấp và bệnh viện Gò Vấp, bạn có thể liên hệ trực tiếp với Trung tâm Y tế quận Gò Vấp hoặc Sở Y tế TP.HCM.
Kết luận
Sởi vẫn là một mối đe dọa sức khỏe toàn cầu, đặc biệt ở những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thấp hoặc có sự gián đoạn trong chiến dịch tiêm chủng. Tại Việt Nam, dịch sởi đã có những đợt bùng phát trong quá khứ và hiện đang tái xuất hiện, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm phòng.
Vắc xin sởi, đặc biệt là vắc xin sống giảm động lực, đã chứng minh tính hiệu quả trong phòng ngừa bệnh. Tuy nhiên, việc đảm bảo tỷ lệ tiêm chủng cao, tuân thủ khuyến cáo về tiêm phòng và quản lý tốt các đợt bùng phát dịch là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh sởi trong tương lai. Như tình hình hiện nay tại Thành phố Hồ Chí Minh, hành động kịp thời và đúng đắn sẽ giúp ngăn chặn sự lây lan của dịch và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Thông tin cập nhật tình hình dịch bệnh và danh sách các điểm tiêm mỗi ngày xin xem tại đường link: hcdc.vn/category/van-de-suc-khoe/benh-soi/
