Hạ đường huyết là tình huống cấp cứu y tế có thể gây tử vong, nhưng hoàn toàn có thể phục hồi nếu xử trí kịp thời và đúng cách.
Hạ đường huyết được định nghĩa khi nồng độ glucose huyết tương thấp dưới 70 mg/dL (hay 3,9 mmol/L) gây ra các triệu chứng như suy giảm chức năng não Tình trạng này diễn biến nhanh chóng đến hôn mê, vì vậy việc nhận biết và xử trí đúng đóng vai trò quyết định
Dấu hiệu nhận biết hạ đường huyết: Đừng bỏ qua
Hạ đường huyết thường xuất hiện đột ngột với các biểu hiện thể chất và thần kinh.
Triệu chứng Thể chất (Cảnh báo sớm):
Các dấu hiệu thường gặp là bồn chồn vã mồ hôi lạnh run tay chân hồi hộp đánh trống ngực mặt tái xanh (hoặc đôi khi đỏ). Nhịp tim nhanh huyết áp tăng nhẹ. Người bệnh có cảm giác đói dữ dội buồn nôn nôn hoặc tiêu chảy nhẹ. Tổng thể người bệnh có thể yếu tay chân loạng choạng như say rượu.
Triệu chứng Thần kinh (Mức độ nặng):
Các triệu chứng thần kinh có thể gồm rối loạn thị giác nhìn đôi nhìn mờ lú lẫn đờ đẫn giảm tập trung nói khó hành vi bất thường dễ kích thích hoặc ngất. Khi nặng hơn người bệnh có thể hôn mê co giật liệt. Đặc biệt một số bệnh nhân nhất là người cao tuổi có thể tiến triển đến hôn mê mà không có triệu chứng rõ ràng.
Xử trí cấp tốc: Áp dụng Quy tắc 15-15
Nguyên tắc chung: Dừng ngay thuốc hạ đường huyết đang dùng và xử trí tùy theo mức độ tỉnh táo của người bệnh.
Trường hợp còn tỉnh, ăn uống được (Áp dụng "Quy tắc 15-15")
Khi đường máu < 70 mg/dL cần cung cấp ngay 15g glucose đường miệng. Tương đương 3 thìa cà phê đường hoặc mật ong pha trong nước hoặc 1 cốc (300 ml) nước trái cây (như táo nho) hoặc 3 chiếc bánh quy. Tuyệt đối không dùng thực phẩm nhiều chất béo hoặc protein vì sẽ làm chậm hấp thu glucose
Kiểm tra lại đường máu sau 15 phút. Nếu vẫn thấp lặp lại 15g glucose. Khi đường máu ổn định người bệnh nên ăn nhẹ thêm bữa có carbohydrate và protein để ngăn ngừa hạ đường huyết tái phát. Nếu tình trạng không cải thiện sau hai lần xử trí cần đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.
Trường hợp rối loạn ý thức, hôn mê (Cấp cứu y tế)
Tuyệt đối không cho ăn uống vì có thể gây sặc vào đường hô hấp dẫn đến nguy hiểm cho tính mạng. Nếu có sẵn tiêm bắp Glucagon 1 mg cần được thực hiện ngay. Người thân hoặc nhân viên chăm sóc cần được hướng dẫn vị trí và cách sử dụng thuốc. Ưu tiên các chế phẩm glucagon không cần pha chế. Sau đó cần gọi cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất. Sau khi tỉnh, người bệnh cần được theo dõi điều chỉnh thuốc và chế độ ăn để tránh tái phát.
Phòng ngừa hạ đường huyết: Sống chủ động
Hạ đường huyết hoàn toàn có thể phòng tránh nếu người bệnh hiểu rõ cơ thể và tuân thủ điều trị.
Người bệnh cần ăn uống đầy đủ không bỏ bữa không cắt hoàn toàn tinh bột. Tập luyện vừa sức và nên ăn nhẹ trước khi vận động. Không uống rượu khi đói hoặc trước khi ngủ. Quan trọng là tuân thủ đúng liều và thời điểm dùng thuốc không tự ý tăng liều insulin. Đồng thời thông báo cho bác sĩ về tất cả thuốc và thực phẩm chức năng đang dùng.
Để đảm bảo an toàn luôn mang theo đồ ăn ngọt nước trái cây kẹo glucose để xử trí khi có dấu hiệu sớm. Đo đường huyết thường xuyên nhất là khi trời nóng sau vận động mạnh hoặc khi thấy mệt run vã mồ hôi. Nên mang theo giấy tờ cần thiết về bệnh và nội dung cần giúp đỡ để người khác hỗ trợ kịp thời trong trường hợp cấp cứu.
Tài liệu tham khảo:
Bệnh viện Nội tiết Trung Ương (2023). Hướng dẫn thực hành Quản lý Bệnh Đái tháo đường tại trạm y tế xã, phường. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
Quyết định 5481/QĐ-BYT ngày 30/12/2020 của Bộ Y tế về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường típ 2”
American Diabetes Association (2024). Glycemic Goals and Hypoglycemia: Standards of care in Diabetes-2025, Diabetes Care, 48 (Supplement 1).
Centers for Disease Control and Prevention (2024). Low Blood Sugar (Hypoglycemia).https://www.cdc.gov/diabetes/about/low-blood-sugar-hypoglycemia.html
Centers for Disease Control and Prevention (2024). Treatment of Low Blood Sugar (Hypoglycemia).https://www.cdc.gov/diabetes/treatment/treatment-low-blood-sugar-hypoglycemia.html
Trần Thanh Tâm, Bá Trình – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hồ Chí Minh
Nguồn: hcdc.vn
