Nhiều nghiên cứu quốc tế, bao gồm Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), khẳng định 77% người bệnh Đái tháo đường (ĐTĐ) đang phải chiến đấu với lo âu, trầm cảm hoặc căng thẳng kéo dài. Các chuyên gia y tế nhấn mạnh: Yếu tố sức khỏe tinh thần không còn là yếu tố phụ trợ, mà là nền tảng quyết định sự thành công hay thất bại của quá trình kiểm soát đường huyết và phòng ngừa biến chứng.
ĐTĐ là bệnh mạn tính, buộc người bệnh phải duy trì chế độ chăm sóc và tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ dẫn y khoa suốt đời. Hành trình này đòi hỏi họ phải kiểm soát chế độ ăn uống, luyện tập thể lực, dùng thuốc và theo dõi đường huyết mỗi ngày. Tuy nhiên, chính yếu tố sức khỏe tinh thần lại thường bị xem nhẹ, dù đây là nền tảng quan trọng quyết định sự thành công của toàn bộ quá trình điều trị.
Khi đối diện với căn bệnh mạn tính, cảm giác lo âu, căng thẳng, mệt mỏi và tuyệt vọng rất dễ xuất hiện. Điều này làm giảm khả năng tự quản lý và kiểm soát bệnh một cách hiệu quả. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, người mắc ĐTĐ có nguy cơ bị trầm cảm cao gấp đôi và nguy cơ lo âu cao hơn 20–30% so với người không mắc bệnh. Tình trạng “stress do bệnh ĐTĐ”- tức là cảm giác quá tải, bực bội, lo lắng vì phải đối phó liên tục với việc điều trị cũng được ghi nhận ở hơn 40% người bệnh.
Mối quan hệ giữa ĐTĐ và sức khỏe tinh thần là hai chiều. Khi người bệnh bị căng thẳng hoặc trầm cảm, họ có xu hướng ít tuân thủ điều trị, dễ bỏ thuốc, ăn uống thất thường và ít kiểm tra đường huyết hơn.
Chỉ số HbA1c vì thế tăng cao, làm tăng nguy cơ biến chứng mạch máu, tim mạch và thần kinh. Điều này tạo thành vòng luẩn quẩn khó thoát. Ngược lại, khi bệnh tiến triển nặng, xuất hiện biến chứng, người bệnh lại càng dễ rơi vào trạng thái mất động lực và cảm giác bất lực.
Nghiên cứu của Michigan Medicine (2023) cũng chỉ ra rằng, người bệnh ĐTĐ có biến chứng có nguy cơ rối loạn sức khỏe tinh thần cao gấp ba lần so với nhóm không biến chứng. Sức khỏe tinh thần vì vậy là phần không thể thiếu trong quản lý ĐTĐ, giúp người bệnh duy trì niềm tin, khả năng thích ứng, tuân thủ điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Để chăm sóc toàn diện, các cơ sở y tế cần lồng ghép nội dung sàng lọc và hỗ trợ tâm lý vào quá trình khám chữa bệnh một cách định kỳ. Việc đánh giá bằng các thang đo chuyên dụng giúp phát hiện sớm những khó khăn tâm lý, từ đó có hướng can thiệp kịp thời. Nhân viên y tế cũng cần được đào tạo về kỹ năng nhận diện, lắng nghe và hỗ trợ tinh thần.
Tại Việt Nam, tỷ lệ ĐTĐ ngày càng gia tăng và xu hướng bệnh “trẻ hóa” khiến việc truyền thông giáo dục về “sức khỏe tinh thần trong sống chung với ĐTĐ” trở nên hết sức cần thiết.Một tâm thế bình an, tích cực và tự tin giúp người bệnh chủ động chăm sóc bản thân, cải thiện kiểm soát đường huyết và sống khỏe mạnh lâu dài.
Việc chăm sóc tinh thần cho người bệnh ĐTĐ chính là chăm sóc con người toàn diện – không chỉ để họ “sống chung với bệnh”, mà còn để họ “sống tốt với bệnh”.
Tài liệu tham khảo:
1. Fisher L. et al. (2016). Diabetes and Mental Health. Journal of Diabetes Research. PMC4954143
2. Snoek F.J. (2022). Mental Health in Diabetes Care. Frontiers in Clinical Diabetes and Healthcare. Frontiersin.org
3. Liu Z. (2024). Effect of psychological intervention on glycemic control in Type 2 diabetes. ScienceDirect.PubM
4. International Diabetes Federation (2023). The hidden burden of diabetes and mental health. idf.org
5. Michigan Medicine (2023). Mental health and chronic diabetes complications strongly linked both ways. michiganmedicine.org
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh
Nguồn: hcdc.vn
