Té ngã là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương nghiêm trọng, mất khả năng tự lập và ảnh hưởng đến hàng triệu người cao tuổi mỗi năm. Việc nắm rõ các yếu tố nguy cơ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa té ngã chủ động là vô cùng cần thiết.
Té ngã là một tai nạn phổ biến nhưng đặc biệt nguy hiểm đối với người cao tuổi. Theo Hội đồng Lão khoa quốc gia Hoa Kỳ (NCOA), mỗi năm có khoảng 14 triệu người từ 65 tuổi trở lên bị ngã. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương tử vong và không tử vong, đồng thời làm gia tăng nguy cơ mất khả năng tự lập, dẫn đến tình trạng cô lập xã hội. Tại Việt Nam, ước tính có 1,5 - 1,9 triệu người cao tuổi bị té ngã hàng năm, trong đó khoảng 5% phải nhập viện vì chấn thương.
Nguyên nhân gây té ngã thường gặp
Té ngã ở người cao tuổi là hệ quả của nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm yếu tố nội sinh (từ cơ thể) và ngoại sinh (từ môi trường).
- Yếu tố nội sinh:
Yếu cơ là một nguyên nhân phổ biến, thường do ít vận động, sự thoái hóa cơ - xương - khớp theo tuổi tác hoặc di chứng sau đột quỵ và bệnh nặng. Bên cạnh đó, khả năng giữ thăng bằng suy giảm cũng khiến người cao tuổi dễ bị choáng váng, chóng mặt và ngã.
Một nguyên nhân khác là hạ huyết áp tư thế, thường xảy ra khi thay đổi tư thế đột ngột, nhất là trong giai đoạn đầu dùng thuốc hạ áp hoặc khi cơ thể bị mất dịch. Việc sử dụng rượu cũng làm tăng nguy cơ té ngã vì hệ thống chuyển hóa kém ở người cao tuổi dễ gây lú lẫn, giảm phản xạ và phán đoán.
Suy giảm thị lực do đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng hoặc sử dụng kính không phù hợp cũng ảnh hưởng lớn đến khả năng quan sát. Không thể bỏ qua tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc ngủ, thuốc điều trị sa sút trí tuệ hay Parkinson, vốn có thể gây buồn ngủ, choáng váng và mất thăng bằng.
- Yếu tố ngoại sinh: Môi trường sống thiếu an toàn với sàn nhà trơn trượt, cầu thang không có tay vịn, ánh sáng không đầy đủ hoặc quá chói là những nguy cơ tiềm ẩn.
Hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe và kinh tế
Do có sức đề kháng kém và thường mắc nhiều bệnh lý nền, chấn thương do té ngã ở người cao tuổi thường khó hồi phục, kéo theo nhiều hệ lụy nặng nề.
- Chấn thương thể chất: Từ gãy xương (đặc biệt là gãy cổ xương đùi, chấn thương sọ não) đến mất khả năng vận động.
- Gánh nặng xã hội: Người bệnh phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc, dẫn đến chi phí điều trị tốn kém và suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống, thậm chí đe dọa tính mạng.
Các biện pháp phòng ngừa chủ động và toàn diện
Để giảm thiểu nguy cơ té ngã, người cao tuổi và gia đình cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa đồng bộ, từ cải thiện sức khỏe cá nhân đến đảm bảo an toàn môi trường sống.
Trước hết cần duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung đầy đủ đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất để phòng ngừa loãng xương và yếu cơ. Song song đó, tập thể dục thường xuyên với các bài tập vừa sức (đi bộ, đạp xe, dưỡng sinh, yoga) giúp tăng cường cơ - xương - khớp và cải thiện thăng bằng.
Người cao tuổi nên kiểm tra định kỳ thị lực và thính lực, đeo kính hoặc sử dụng máy trợ thính phù hợp để đảm bảo khả năng quan sát và nghe. Khi thay đổi tư thế, luôn ngồi dậy hoặc đứng lên từ từ để tránh chóng mặt và ngã do hạ đường huyết. Trường hợp yếu sức hoặc khó khăn trong đi lại, người cao tuổi nên sử dụng gậy, khung tập đi hay xe lăn để tăng cường an toàn khi di chuyển. Bên cạnh đó cần tuân thủ chỉ định, theo dõi phản ứng phụ của thuốc và báo bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường.
Ngoài ra, việc đảm bảo môi trường sống an toàn cũng rất quan trọng. Không gian sống cũng cần được bố trí gọn gàng; loại bỏ thảm, dây điện trên lối đi; sử dụng sàn nhà chống trơn trượt; lắp đặt tay vịn ở cầu thang, hành lang và đặc biệt là trong nhà vệ sinh; và đảm bảo ánh sáng đầy đủ tại mọi khu vực, đặc biệt là vào ban đêm.
Phòng ngừa té ngã là một phần quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe toàn diện, giúp người cao tuổi sống vui, sống khỏe và có chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Tài liệu tham khảo:
1. https://www.cdc.gov/falls/about/index.html
2. https://www.cdc.gov/falls/pdf/CDC-DIP_At-a-Glance_Falls_508.pdf
5. https://suckhoedoisong.vn/phong-tranh-nguy-co-te-nga-o-nguoi-cao-tuoi-169211204231227313.htm
Mỹ Lệ - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh
Nguồn: hcdc.vn
