Việt Nam hiện nằm trong nhóm 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất thế giới. Để tiến tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035, trong giai đoạn 2024–2025, ngành y tế TP. Hồ Chí Minh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có chiến dịch khám sàng lọc chủ động theo chiến lược 2X với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế (USAID – SET & FHI 360).
Chiến lược 2X
Chiến lược 2X là mô hình sàng lọc chủ động gồm hai bước: X-quang (XQ): phát hiện sớm các dấu hiệu nghi ngờ lao phổi. Xpert (Gene Xpert): xét nghiệm khẳng định chính xác bệnh lao. Khi người dân được chụp X-quang và có hình ảnh bất thường, họ sẽ được chuyển sang xét nghiệm Gene Xpert để xác định có mắc lao hay không. Đây là quy trình giúp phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng. Đối tượng ưu tiên hàng đầu là những người có biểu hiện nghi ngờ mắc lao và nhất là các đối tượng nghi lao tiềm ẩn.
Lao tiềm ẩn – mối nguy âm thầm
Lao tiềm ẩn là tình trạng người mang vi khuẩn lao nhưng chưa biểu hiện triệu chứng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị dự phòng, bệnh có thể bùng phát bất cứ lúc nào, gây nguy cơ lây nhiễm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Việc phát hiện và điều trị lao tiềm ẩn là bước đi chiến lược để chấm dứt bệnh lao tại Việt Nam.
Những kết quả thiết thực
Tại khu vực Bến Cát và Tân Uyên (tỉnh Bình Dương cũ), chiến dịch đã chụp X-quang cho 3.584 người, phát hiện 492 trường hợp có hình ảnh nghi ngờ. Đồng thời 546 người được xét nghiệm Gene Xpert, qua đó xác định 25 ca mắc lao phổi.
Hoạt động khám sàng lọc lao, lao tiềm ẩn với chiến lược 2X tại Tân Uyên (tỉnh Bình Dương cũ)
Tại các cơ sở bảo trợ xã hội, chiến dịch tiếp cận 906 người để chụp X-quang, phát hiện 89 ca nghi ngờ. Trong số này, 49 người được xét nghiệm Gene Xpert và phát hiện 9 ca lao phổi. Đáng chú ý, xét nghiệm lao tiềm ẩn phát hiện 164 ca dương tính, và tất cả đều đồng ý điều trị dự phòng. Ở nhóm đối tượng đặc thù khác, chiến dịch đã triển khai tại các trại giam An Phước, Phú Hòa, Bố Lá và Công an tỉnh Bình Dương (cũ). Tổng cộng 6.943 người được xét nghiệm lao tiềm ẩn, phát hiện 2.249 ca dương tính, trong đó 1.641 người đã được điều trị dự phòng.
Hoạt động xét nghiệm Gene Xpert-tại Labo phòng xét nghiệm khu vực 2, Tp. Hồ Chí Minh
Không dừng lại ở đó, chiến dịch còn mở rộng đến khối doanh nghiệp. Tại Công ty TNHH Công nghiệp King Jade Việt Nam, 1.108 người được chụp X-quang, phát hiện 18 ca bất thường. Qua xét nghiệm Gene Xpert, phát hiện 8 ca lao phổi. Đồng thời, xét nghiệm lao tiềm ẩn ghi nhận 48 ca dương tính.
Theo ThS.BS Nguyễn Kiều Uyên – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, có đến 64% bệnh nhân lao thường và 98% bệnh nhân lao kháng thuốc phải đối mặt với chi phí điều trị cao, kéo dài dẫn đến khả năng chi trả gặp nhiều khó khăn, nhiều gia đình rơi vào cảnh nghèo hóa. Bên cạnh đó là giảm khả năng lao động, giảm thu nhập, giảm chất lượng sống...
Việc chủ động triển khai chiến lược 2X không chỉ giúp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí điều trị, giảm thiểu gánh nặng kinh tế mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc về kinh tế, xã hội, hướng tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao, vì một Việt Nam khỏe mạnh, an toàn và phát triển bền vững.
Văn Quyền-Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh
Tài liệu tham khảo:
2. Báo cáo hoạt động sàng lọc chủ động bệnh lao, lao tiềm ẩn ở các nhóm đối tượng dễ mắc bệnh lao theo chiến lược 2x năm 2025.
Nguồn: hcdc.vn
