Gần đây, cụm từ “Chikungunya” xuất hiện nhiều trên các phương tiện truyền thông, khiến không ít người băn khoăn liệu đây có phải là một bệnh mới, mức độ nguy hiểm ra sao và cần làm gì để phòng tránh.
Chikungunya là bệnh do vi rút lây truyền qua muỗi vằn - loại muỗi cũng gây ra bệnh sốt xuất huyết Dengue. Để giúp độc giả hiểu rõ hơn về căn bệnh này, chúng ta hãy cùng trò chuyện với BS. Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP. Hồ Chí Minh xung quanh những vấn đề liên quan đến bệnh Chikungunya.
1. Chikungunya có phải là bệnh mới và lây truyền như thế nào?
- BS. Trương Hữu Khanh: Chikungunya không phải là bệnh mới. Căn bệnh này đã được phát hiện từ những năm 50 của thế kỷ trước. Trước đây, bệnh ít được nhắc đến vì thường có biểu hiện nhẹ, thoáng qua như sốt siêu vi kèm đau khớp, rồi tự khỏi.
Hiện nay, bệnh được nhắc đến nhiều hơn do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa xuất bản một tài liệu tổng hợp về các bệnh lây truyền qua véc-tơ. Chikungunya có đường lây giống như Zika và sốt xuất huyết Dengue, đều thông qua muỗi vằn. Tuy nhiên, diễn tiến bệnh nhẹ hơn nhiều so với sốt xuất huyết nên chúng ta không cần quá lo lắng, chỉ cần biết để chủ động phòng ngừa.
2. Mức độ nguy hiểm của bệnh Chikungunya so với sốt xuất huyết Dengue?
- BS. Trương Hữu Khanh: Cả sốt xuất huyết Dengue và Chikungunya đều không phải bệnh mới, nhưng khi so sánh hai bệnh, các quốc gia có lưu hành đều ghi nhận gánh nặng của sốt xuất huyết Dengue lớn hơn nhiều. Mặc dù cùng lây qua muỗi vằn, sốt xuất huyết Dengue có tỷ lệ biến chứng nặng cao hơn, có thể xảy ra ở cả người khỏe mạnh.
Chikungunya thường chỉ gây đau khớp và đa số trường hợp tự khỏi. Biến chứng nghiêm trọng chỉ xảy ra ở một số đối tượng đặc biệt. Trong khi đó, sốt xuất huyết Dengue có thể gây biến chứng sốc giảm thể tích, tổn thương đa cơ quan, giảm tiểu cầu, diễn tiến bất ngờ trong ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 của bệnh và vẫn có thể nặng ngay cả khi đã hết sốt.
3. Biểu hiện của bệnh Chikungunya và cách phân biệt với sốt xuất huyết Dengue
- BS. Trương Hữu Khanh: Trong 2-3 ngày đầu bị sốt, không nhất thiết phải phân biệt ngay là sốt xuất huyết Dengue hay Chikungunya. Tốt nhất nên theo dõi như trường hợp sốt xuất huyết Dengue để tránh bỏ sót diễn tiến nặng.
Sau khi hạ sốt, Chikungunya thường gây phát ban và đau khớp. Đa số trường hợp đau khớp chỉ thoáng qua, một số ít có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, nhưng nhìn chung vẫn lành tính hơn nhiều so với sốt xuất huyết Dengue.
4. Những ai có nguy cơ mắc bệnh Chikungunya nặng?
- BS. Trương Hữu Khanh: Theo y văn, Chikungunya có thể gây bệnh nặng ở trẻ sơ sinh nếu mẹ nhiễm vi rút trong giai đoạn chuyển dạ và ở người cao tuổi có hệ miễn dịch kém. Những trường hợp này có thể dẫn đến tổn thương đa cơ quan, nhưng rất hiếm gặp.
5. Hiện có thuốc điều trị và vắc xin phòng bệnh Chikungunya chưa?
- BS. Trương Hữu Khanh: Tương tự như sốt xuất huyết Dengue và nhiều bệnh siêu vi khác, hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho Chikungunya.
Về vắc xin, Mỹ và châu Âu đã phê duyệt một loại vắc xin tái tổ hợp phòng Chikungunya vào tháng 5/2025. Tuy nhiên, vắc xin này chưa phổ biến và chỉ được khuyến cáo cho người đi đến vùng dịch nặng. Tại Việt Nam, hiện chưa có vắc xin phòng bệnh này.
6. Nguy cơ bùng phát dịch Chikungunya tại Việt Nam?
- BS. Trương Hữu Khanh: Việc lâu không có ca bệnh Chikungunya có thể do nhiều trường hợp bệnh nhẹ chỉ được chẩn đoán là sốt siêu vi rồi tự khỏi.
Trong thời gian gần đây, chúng ta chưa ghi nhận hiện tượng phát ban và đau khớp ở mức báo động. Trong tương lai, bệnh có thể xuất hiện như Zika, nhưng sẽ không gây gánh nặng lớn cho hệ thống y tế vì đa số ca bệnh đều tự khỏi và chúng ta có thể phòng ngừa bằng các biện pháp diệt muỗi, diệt lăng quăng hiệu quả.
7. Biện pháp phòng bệnh Chikungunya hiệu quả nhất?
- BS. Trương Hữu Khanh: Chikungunya lây truyền qua muỗi vằn, cũng là tác nhân truyền sốt xuất huyết Dengue. Vì vậy, các biện pháp như diệt lăng quăng, diệt muỗi và phòng tránh muỗi chích luôn mang lại lợi ích kép, vừa phòng Chikungunya, vừa giảm nguy cơ sốt xuất huyết Dengue. Nếu tăng cường các biện pháp này, khả năng lây lan bệnh sẽ giảm đáng kể.
8. Lời khuyên của bác sĩ dành cho người dân?
- BS. Trương Hữu Khanh: Người dân cần bình tĩnh, vì Chikungunya không phải bệnh mới, không có diễn tiến nặng như Ebola và không lây trực tiếp từ người sang người. Bệnh lây qua muỗi vằn, và đa số trường hợp sẽ tự khỏi.
Điều quan trọng là mỗi người dân cần chủ động tham gia diệt lăng quăng, diệt muỗi và phòng tránh muỗi chích để phòng cả Chikungunya và các bệnh do muỗi truyền khác.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh
Nguồn: hcdc.vn
