Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5/2025 và Tuần lễ quốc gia không thuốc lá từ 25-31/5/2025 đang đến gần, Bệnh viện quận Gò Vấp tự hào tham gia chiến dịch với chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”. Chúng tôi kêu gọi người dân Gò Vấp nói không với thuốc lá, bao gồm thuốc lá thuốc truyền thống, thuốc lá điện tử, và thuốc lá nung nóng, để bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng. Chiến dịch năm nay không chỉ tập trung vào tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe mà còn phơi bày những trò chơi tiếp thị tinh vi của ngành công nghiệp thuốc lá, đặc biệt đến giới trẻ.
(Thông điệp truyền thông Phòng chống tác hại thuốc lá nguồn HCDC)
Thuốc lá: Kẻ thù số một của sức khỏe khỏe mạnh
Theo số liệu từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC), thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam , đồng thời tạo ra tổn thất kinh tế lên đến 108 tỷ đồng gấp 5 lần doanh thu từ công nghiệp lớn này. Đây là cái giá quá rẻ, không chỉ tính bằng tiền mà còn mang lại sức khỏe và mạng sống của hàng triệu người.
Mỗi thuốc bạn hút làm mất đi 5,5 giây cuộc sống , và tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn từ 5-8 năm so với người không hút (HCDC, 2025). Khói thuốc chứa hơn 4.000 chất hóa học , trong đó 43 chất gây ung thư , bao gồm hắc ín, nicotine và các chất kích thích khối u. Những chất độc này tích tụ trong cơ thể qua đường hô hấp, máu, và gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm. Đáng lo ngại hơn, khói thuốc còn ảnh hưởng đến những người xung quanh, đặc biệt là trẻ em, thông qua hút thuốc lá thụ động.
Những hệ lụy sức khỏe từ thuốc lá
Hút thuốc lá là nguyên nhân chính của nhiều bệnh lý nguy hiểm, bao gồm:
- Bệnh tim mạch: Thuốc lá gây mảng xơ vữa, tổn thương mạch máu, dẫn đến viêm tắc mạch, nhồi máu cơ tim, xuất huyết não, và suy giảm trí nhớ. Đây là nguyên nhân tử vong hàng đầu liên quan đến thuốc lá.
- Ung thư: Thuốc lá chịu trách nhiệm cho 90% ca ung thư phế quản phổi, cùng với ung thư vòm họng, miệng, thực quản, và ruột. Kết hợp hút thuốc và uống rượu làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng lên gấp nhiều lần.
- Bệnh hô hấp: Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) khiến người bệnh khó thở, suy giảm chất lượng cuộc sống.
- Vấn đề răng miệng: Viêm loét, cao răng, và mảng bám làm răng dễ lung lay, rụng sớm.
- Tác động đến sinh sản: Nam giới hút thuốc có nguy cơ giảm chất lượng tinh trùng, dẫn đến vô sinh. Phụ nữ hút thuốc tăng nguy cơ ung thư tử cung, rối loạn kinh nguyệt, và dị dạng thai nhi. Trẻ sơ sinh của mẹ hút thuốc có nguy cơ thiếu cân gấp đôi so với bình thường.
- Ảnh hưởng đến trẻ em: Trẻ tiếp xúc khói thuốc dễ bị còi xương, chậm phát triển trí tuệ, và suy dinh dưỡng do mẹ giảm tiết sữa.
- “Sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây tổn thương phổi, tim và não, đặc biệt ở người trẻ,” HCDC nhấn mạnh (2025). Những tác hại này không chỉ dừng lại ở cá nhân mà còn tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội.
(Thông điệp truyền thông Phòng chống tác hại thuốc lá nguồn HCDC)
Thuốc lá điện tử và nung nóng: Cạm bẫy dưới vỏ bọc “an toàn”
Ngành công nghiệp thuốc lá đã không ngừng đổi mới cách tiếp cận, quảng bá thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng như những sản phẩm “ít hại hơn” hoặc “sành điệu”. Tuy nhiên, đây chỉ là chiêu trò tiếp thị. HCDC khẳng định: “Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không phải sản phẩm giúp cai thuốc lá điếu thông thường” (2025). Chúng vẫn chứa nicotine và hóa chất độc hại, tương tự các chất trong khói xe ô tô hay thuốc trừ sâu, gây nguy hiểm không kém thuốc lá truyền thống.
Tác hại của thuốc lá điện tử
Thuốc lá điện tử hoạt động bằng cách làm nóng dung dịch chứa nicotine, propylene glycol, hương liệu, và các hóa chất khác, tạo ra hơi nước cho người dùng hít. Dù không tạo khói như thuốc lá điếu, chúng vẫn gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng:
- Viêm phổi: Hóa chất như diacetyl (thường dùng trong bắp rang bơ) có thể gây bệnh viêm tiểu phế quản, hay còn gọi là “popcorn lung,” một bệnh phổi nghiêm trọng (HCDC, 2025).
- Tổn thương não và thận: Kim loại nặng như chì từ cuộn dây trong thiết bị tích tụ trong cơ thể, gây tổn thương não, thận, và các cơ quan quan trọng (Environmental Health Perspectives, 2018).
- Nghiện nicotine: Nicotine kích thích não, gây nghiện và ảnh hưởng đến mạch máu, hệ miễn dịch. Người dùng càng tiếp xúc nhiều, sức khỏe càng suy giảm.
- Nguy cơ chấn thương: Pin lithium-ion trong thuốc lá điện tử có thể quá nóng, bắt lửa, hoặc phát nổ. Theo U.S. Fire Administration (2016), gần 200 sự cố như vậy đã được báo cáo từ 2009-2016, gây thương tích nghiêm trọng.
- Nguy hiểm cho trẻ em: Hương liệu như chocolate hay kẹo bông thu hút trẻ nhỏ, dẫn đến nguy cơ ngộ độc nếu trẻ uống hoặc tiếp xúc dung dịch thuốc lá điện tử. HCDC (2025) dẫn số liệu từ Mỹ: 42% ca ngộ độc thuốc lá điện tử là trẻ dưới 6 tuổi.
- Bệnh tim: Nicotine làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ. Người dùng thuốc lá điện tử có nguy cơ đau tim cao gấp đôi so với người không dùng (American Heart Association, 2019).
- Vấn đề hô hấp: Hơi từ thuốc lá điện tử chứa các hạt nhỏ gây kích ứng phổi, dẫn đến đau ngực và khó thở.
- Ảnh hưởng đến thanh thiếu niên: “Nicotine trong thuốc lá điện tử làm suy yếu sự phát triển não bộ trẻ em và thanh thiếu niên”, gây rối loạn tâm trạng, giảm trí nhớ, và ảnh hưởng học tập (HCDC, 2025).
(Hình ảnh truyền thông Phòng chống tác hại thuốc lá nguồn HCDC)
Thanh thiếu niên: Mục tiêu của ngành thuốc lá
Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên Việt Nam đang tăng nhanh. Theo Bộ Y tế (2023), tỷ lệ này ở nhóm 13-17 tuổi tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023, và ở nhóm 13-15 tuổi tăng từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Các sản phẩm với hương vị trái cây, kẹo, và thiết kế bắt mắt đang lôi kéo giới trẻ, đẩy họ vào vòng xoáy nghiện nicotine và nguy cơ sử dụng thuốc lá điếu sau này.
Tác Động Môi Trường: Thuốc Lá Hủy Hoại Hành Tinh
Ngoài sức khỏe, thuốc lá còn gây ra tác hại nghiêm trọng cho môi trường. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2022), ngành công nghiệp thuốc lá thải ra 84 triệu tấn CO2 mỗi năm, góp phần vào biến đổi khí hậu. Hàng năm, 3,5 triệu ha đất bị phá hủy để trồng thuốc lá, thúc đẩy nạn phá rừng và suy thoái đất, khiến đất không thể hỗ trợ cây trồng khác.
- Các nước đang phát triển, nơi sản xuất 90% thuốc lá toàn cầu, chịu gánh nặng môi trường lớn nhất. Trong khi đó, lợi nhuận lại chảy về các công ty đa quốc gia ở các nước phát triển. Việc trồng thuốc lá gây mất an ninh lương thực, nợ nần cho nông dân, và thiệt hại môi trường lan rộng. “Mỗi điếu thuốc bạn hút là bạn đang đốt cháy tài nguyên khan hiếm mà chúng ta phụ thuộc,”.
(Hình ảnh truyền thông Phòng chống tác hại thuốc lá nguồn HCDC)
Bỏ Thuốc Lá: Lựa chọn cho sức khỏe và tương lai
Bỏ thuốc lá mang lại lợi ích to lớn. Cơ thể sẽ ngừng tích lũy chất độc, giảm nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm. Cụ thể:
- Trước tuổi 50: Bỏ thuốc giảm 50% nguy cơ tử vong trước 65 tuổi.
- Sau 1 năm: Giảm 50% nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.
- Sau 10 năm: Giảm 50% nguy cơ ung thư phổi (HCDC, 2025).
“Bỏ thuốc lá ngay hôm nay vì sức khỏe của bạn và gia đình”, HCDC khuyến cáo (2025). Hành động này không chỉ bảo vệ bạn mà còn là tấm gương tốt cho con cái, giúp thế hệ trẻ tránh xa thuốc lá.
“Hãy bỏ thuốc lá để làm tấm gương tốt cho các con của bạn”, HCDC nhấn mạnh (2025). Bệnh viện quận Gò Vấp kêu gọi người dân, đặc biệt là thanh niên, nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đừng để những lời quảng cáo “an toàn” hay “sành điệu” đánh lừa. “Hút shisha cũng có hại như sử dụng các sản phẩm thuốc lá khác” (HCDC, 2025). Hãy cùng chúng tôi lan tỏa thông điệp “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” trong Tuần lễ quốc gia không thuốc lá 25-31/5/2025.
